Lejyonella Yönetmeliği

Lejyonella Yönetmeliği
İnsanların temel yaşam gereksinimleri hava ve sudur. Ancak her ikisinin de sağlıklısına ulaşmak gereklidir. Çünkü hem su hem de hava, zararlı bakterilerin vücuda girmesini olanaklı kılmaktadır. Hem havadan hem de sudan bulaşabilen en zararlı bakterilerin başında da legionella gelmektedir. Gölet ve nehir gibi sularda üreyebilen bu bakteri, aynı zamanda hava yoluyla da bulaşabiliyor. Nemli ve ılık havayı seven bakteri, kirli ve eski su şebekelerinde ürüyor ve insan sağlığını tehdit ediyor. Bu da önlem alınmasını beraberinde getiriyor. Bu önlemlerin başında ise Lejyonella yönetmeliği yer alıyor.
Asırlar boyunca şebeke sularının sebep olduğu salgınlar milyonlarca insanın ölümüne neden olmuştur. Bu durum da insanları önlem almaya zorlamıştır. Çünkü şebeke suyunun sağlıklı olması artık tüm dünyada bir toplum sağlığı olarak algılanmaktadır. Lejyoner hastalığı da bu tahditlerin başında gelmektedir. Gelişmiş tüm ülkeler, bu virüsü insanların içme ve kullanma suyundan uzak tutmak için yöntemler geliştirmiştir.
Özellikle Dünya Sağlık Örgütü’nün üzerinde durduğu, Avrupa Birliği’nin hakkında yönetmelikler bulunan bu bakteri için ülkemizde de çalışmalar yapılmıştır. Ülkemizde 2015 yılında Lejyoner hastalığı hakkında yönetmelik yayınlanmıştır. Ayrıca bu bağlamda ulusal çalışma programı da belirlenmiştir. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, bu programın yürütülmesi için önemli çalışmalar yapmaktadır.
Lejyoner Hastalığı Hakkında Yönetmelik
Lejyonella yönetmeliği ile bakterinin insana ulaşmadan yok edilmesi için ulusal bir program belirlenmiştir. Yönetmelik 2015 yılında Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik yetkisini Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile Sağlık Bakanlığı’nın kuruluşu ile ilgili kararnamelerden almaktadır. Bakteri, su kadar hava yoluyla da bulaşabildiğinden epidemik salgınlara neden olabilmektedir.
Bu nedenle lejyoner hastalığı bildirimi zorunlu olan bir durumdur. Bakterinin görülmesi durumunda derhal hareke geçilmeli ve önlemler alınmalıdır. Bu yönetmelik; hastalığın önlenmesi kadar, görülmesi durumunda yapılacakları da belirlemektedir. Görev yetki ve sorumluluklar yönetmelik ile belirlenmiştir.
Yönetmeliğin Amacı ve Kapsamı
Ciddi bir sağlık sorunu olan lejyoner hastalığı önlenebilen hastalıklardandır. Lejyonella yönetmeliği de hastalığı oluşmadan yok etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda, virüse karşı hazırlıklı olmak, korunmak ve mücadele etmek için tedbirler alınmasını sağlamaktadır. Ayrıca, bu konudaki usul ve esaslar da yönetmelikle belirlenmiştir.
Yönetmeliğin kapsamı ise hayli geniştir. Özellikle korunma amacıyla aşağıdaki görev, yetki ve sorumlulukları belirlemektedir:
- Koruyucu uygulamalar
- Lejyoner hastalığının tanısı, bildirimi ve takibi
- Virüsün görüldüğü bölgedeki tedbirler, temizlik ve dezenfeksiyon uygulamaları
- Numune alımı ve analizi
- Bu analizleri yapacak laboratuvarlar ile referans laboratuvarların görevleri
- Kişi ve kurumların görev ve sorumlulukları
Legionella için Rutin Koruyucu Önlemler

Bu virüsün engellenmesindeki en önemli aşama, hiç oluşmamasını sağlamaktır. Bu nedenle, Lejyonella yönetmeliği; rutin koruyucu önlemlere ayrıca önem vermektedir. Yönetmeliğin İkinci bölümü bu konudaki düzenlemeyi kapsamaktadır. Özellikle burada maddeler halinde yapılacak tüm çalışmalar belirlenmiştir. Yönetmeliğin İkinci bölümünde rutin koruyucu önlemler şöyle tanımlanmaktadır:
· Önlemin Uygulanacağı Alan ve Mekân
Bu bölüm de kendi içinde ikiye ayrılmıştır. Bunlar da şöyledir:
- Sağlık alanları: Tüm sağlık kuruluşları kapsam dahilindedir.
- Turizm alanları: Buradaki kapsam da hayli geniştir. Büyük alışveriş merkezleri, otel ve moteller, tatil köyleri, misafirhaneler bulunmaktadır. Ayrıca huzurevi, bakımevi, kaplıca gibi konaklamalı tesisler de kapsamın içinde yer alır. Yönetmelik, yataklı yolcu gemilerini de kapsama dahil etmektedir. Bunlara ek olarak, suyun bulunduğu ve kullanıldığı açık dinlenme alanları da bakteriden korunacak alanlar arasındadır.
· Su Yönetim Planı
Lejyonella yönetmeliği ile yukarıdaki kapsama giren tüm tesis ve işletmeler bir su yönetim planına sahip olmalıdır. Bu plan, legionella kolonizasyonunu önlemeye yönelik hazırlanmalıdır ve kayıtlar düzenli olarak tutulmalıdır.
· Sorumlu Personel
Tüm bu işletmeler, en az 8 saat eğitim almış bir personeli görevlendirmek zorundadır. Ayrıca tüm diğer işveren sorumlulukları gibi bu konuda işverenin yükümlülüğündedir. İş Sağlığı ve Güvenliği uzmanının risk değerlendirmesi yapması zorunludur.
· Rutin Koruyucu Önlemler

Yukarıdaki tüm tesisler faaliyette olduğu sürece rutin koruyucu önlemleri uygulamakla yükümlüdür. Bunlar yönetmelikte şöyle belirtilmiştir:
- Su tanklarının standartlarını belirleyen bölümdür. Maddeye göre, her tankta çamur ve tortuyu boşaltmak için tahliye muslukları bulunmalıdır. Ayrıca, her yıl soğuk su tankları 2; sıcak su tankları ise 3 kez boşaltılıp temizlenerek dezenfekte edilmelidir. Eğer sediment birikimi fazla olursa bakım süreleri sıklaştırılmalıdır.
- Suyu dağıtan sistemde akımı durduracak ya da yavaşlatacak kısımlar yok edilmelidir. Lejyonella yönetmeliği kurallarına göre kontroller her ay düzenli yapılmalıdır.
- Özellikle bakım gibi nedenlerle durdurulan sıcak su sistemleri tekrar kullanıma sokulmadan önce en az bir gün 70 derecede çalıştırılmalıdır.
- Sıcak su tanklarının ısısı yılın her günü 60 derece olarak tutulmalıdır. Ayrıca geri dönen suyun 50 derece olması sağlanmalıdır.
- Su ısıtıcı tanklarında bağlantının yanlış yapılması durgunluğa neden olmaktadır. Bu nedenle her ay kontrol edilmelidir.
- Kullanılmayan odalardaki musluk ve duş başlıkları sıcak ve soğuk su açılarak en az 3-5 dakika akıtılmalıdır.
- Binanın bütün musluk ve duş başlıklarından akan suyun 1 dakikada 50-60 dereceye ulaşması gerekmektedir. Özellikle her gün kontrol edilmelidir.
- Lejyonella yönetmeliği gereği sağlık kuruluşlarında her gün rastgele musluktan numune alınmalı ve klor derecesi ölçülmelidir. Bu durum konaklama tesisleri için şu şekilde düzenlenmiştir: Eğer şebeke suyu dışında bir kaynaktan su alınıyorsa, rastgele 3-5 musluktan klor seviyesi ölçülmelidir.
- Tüm musluk ve duş başlıklarında oluşan sediment, ayda bir kez kalıntı önleyici ile temizlenmelidir. Ayrıca her hafta dezenfekte edilmelidir.
- Soğutma kulelerinin bakımı 3 ayda bir yapılmalıdır. Burada işletme bakımı yapmak esastır. Ayrıca yılda iki kez de mekanik olarak temizlik yapılmalıdır. Sediment ve organizmaları uzaklaştıracak temizlik yapılmalıdır. Bakanlık izinli biyosidal ürünler kullanılmalıdır.
- Kalorifer sistemi en az yılda bir kez temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
Lejyonella yönetmeliği gereği eğer tesis bir haftadan fazla kalırsa, tekrar faaliyete geçmeden önce bazı yükümlülükleri yerine getirmelidir. Burada konaklama tesisinden yukarıdaki adımların birçoğunu tekrarlaması ve ardından faaliyete geçmesi istenmektedir.
Hastalığa Karşı Su Sistemlerinin Temizliği

Yönetmeliğin üçüncü bölümü ise su ile ilgili önlemlere ayrılmıştır. Buradaki amaç da sistemin temizliğini sağlamaktır. Ayrıca bakteriyi sudan uzak uzaklaştırmayı ve uzak tutmayı amaçlayan dekontaminasyon ismi verilen önlemlerin alınması istenmektedir.
Lejyonella yönetmeliği kapsamındaki ilki fiziksel yöntemlerdir. Burada bakteri görüldüğü andan itibaren su sistemlerinin devre dışı bırakılması gerekmektedir. Ardından belirli standartta temizlenmelidir. İkincisi ise dekontaminasyon yöntemlerinin uygulanmasıdır. Burada da bakterinin yaşamasını ve çoğalması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda termal, kimyasal ve radyasyon ile uygulama yapılmalıdır. Bu uygulamanın nasıl yapılacağı da çalışma rehberinde belirtilmiştir.
Lejyoner Hastalığı Vakalarında Sürveyans Çalışmaları

Bu virüs görüldüğünde hemen bilgi verilmesi zorunludur. Bu nedenle sürveyans ismi verilen çalışma yürütülmelidir. Terimin tanımı yönetmelikte de açıkça belirtilmiştir. Sürveyans özetle; doğru verilerin sistematik biçimde toplanması, değerlendirilmesi ve ilgili kişiyi bilgilendirmeyi tanımlamaktadır.
Bu bağlamda yönetmeliğin ilgili maddesi uyarınca hastalık görüldüğü andan itibaren bildirim zorunluluğu bulunmaktadır. Bu bölüm de kendi içinde şu şekilde ayrılmaktadır:
- Vaka sürveyansı: Lejyonella yönetmeliği kapsamındaki durumda süreç hızlıca işlemelidir. Hastalıktan şüphelenen hekim, numune alarak laboratuvara gönderir. Sonucun pozitif çıkması durumunda hekim bilgilendirilir. Ardından alanın kapatılması, halka duyurulması gibi bir süreç başlamaktadır.
- Aktif sürveyans: Özellikle yataklı sağlık kuruluşlarını kapsamaktadır. Bakterinin ürediği tespiti halinde belirti gösteren hastalar muayene edilip, geriye dönük çalışma başlatılmaktadır.
- Çevresel sürveyans: Bakterinin görülmesi durumunda Sağlık Müdürlüğü ya da Toplum Sağlığı Merkezi tarafından 3 aşamalı uygulama başlatılmaktadır. Bunlar:
- İlk inceleme: Hastalığın görüldüğü alandan en az 10 su numunesi alınır. Gerekirse tesisin belirli bölümleri kapatılabilir.
- İkinci inceleme: 24 saat sonra tesise tekrar gidilerek su sıcaklığı ve klor durumu ölçülür.
- Üçüncü inceleme: Dekontaminasyon işleminin başlamasından en az 15 gün sonra tekrar kontrol için gidilmelidir. Özellikle ilk numune sonuçları ‘uygundur’ diye gelse dahi yeni su numuneleri alınmaktadır. Ayrıca kuruluşun uyması gereken kurallar kontrol edilmektedir.
Yönetmelikteki Diğer Konular

Lejyonella yönetmeliği ayrıca analizleri yapacak laboratuvarlar ile referans laboratuvarların standartlarını da belirlemektedir. Burada görev, yetki ve sorumluluklar da paylaştırılmıştır. Burada sağlık müdürlüklerine, toplum sağlığı merkezlerine düşen görevler de belirtilmiştir.
Ayrıca yönetmeliğin son bölümünde kurallara uymamanın yaptırımları da belirtilmiştir. Buna göre, bu yönetmeliğe uymamanın cezası yine kanunla belirlenmiştir. Yönetmeliğe aykırı hareket edenler hakkında Umumi Hıfzıssıhha Kanunu uyarınca işlem yapılmaktadır. Yaptırımdan ziyade, toplumu ilgilendiren lejyoner hastalığı için kişisel sorumluluklar alınmalıdır.
Bu nedenle riski en aza indirmek bir görevdir. Bunu da lejyonella yönetmeliği kurallarına uygun olarak lejyonella control ile yapabilirsiniz. Bu konuda Chemya’nın uzman ekipleri, size yardımcı olmak için daima hazırdır.